We moeten niet langer zoeken naar het gat in de markt, maar naar het gat in de samenleving
Als innovatiestrateeg inspireert Stefaan Vandist bedrijven als L’Oréal, Beaulieu International Group en Love Tomorrow om duurzamer te worden.
Als innovatiestrateeg inspireert Stefaan Vandist bedrijven als L’Oréal, Beaulieu International Group en Love Tomorrow om duurzamer te worden. Nooit met de belerende vinger, altijd met zijn kenmerkende aanstekelijke enthousiasme. Zijn boek bundelt 33 boeiende bestaande cases tot een canvas voor een duurzamere wereld. Stefaan wil ondernemers inspireren om groots te denken en de handen in elkaar laten slaan. “De toekomst is aan de ondernemers die verliefd worden op een probleem in plaats van op een oplossing.”
Met zijn bedrijf Switchrs helpt Stefaan ondernemers om de stap te zetten naar duurzaamheid en een circulaire economie. Bedrijven in de meest uiteenlopende sectoren, van de scheepvaartbranche tot de speelgoedindustrie, vragen om advies. Toen de pandemie hem van zijn publiek weghield, zag Stefaan de kans om het boek te schrijven dat al jaren rijpte in zijn hoofd. Met Pretopia bundelt hij inspirerende toekomstscenario’s over duurzame mobiliteit, slimme urbanisatie en toekomstbestendige voeding en véél meer. De voorbeelden zijn talrijk en divers: het Parijse voorbeeld van de 15-minutenstad, over de plantaardige zuivel uit het Gentse lab van Those Vegan Cowboys tot Canadese rooftopserres.
Met zijn bedrijf Switchrs helpt Stefaan ondernemers om de stap te zetten naar duurzaamheid en een circulaire economie. Bedrijven in de meest uiteenlopende sectoren, van de scheepvaartbranche tot de speelgoedindustrie, vragen om advies. Toen de pandemie hem van zijn publiek weghield, zag Stefaan de kans om het boek te schrijven dat al jaren rijpte in zijn hoofd. Met Pretopia bundelt hij inspirerende toekomstscenario’s over duurzame mobiliteit, slimme urbanisatie en toekomstbestendige voeding en véél meer. De voorbeelden zijn talrijk en divers: het Parijse voorbeeld van de 15-minutenstad, over de plantaardige zuivel uit het Gentse lab van Those Vegan Cowboys tot Canadese rooftopserres.
Snapshot: ‘Een pretopia is een mentale ruimte waar je kan experimenteren met de toekomst’, lees ik in je boek. Leg eens uit.
Stefaan Vandist: Een pretopia is een aantrekkelijke voorstelling van de toekomst waarover we van gedachten kunnen wisselen. Ik heb het begrip bedacht om een mentale vrijplaats te creëren waarin we kunnen experimenteren. Geef mensen cijfers en statistieken en ze beginnen te discussiëren, want iedereen wil gelijk hebben. Geef mensen een prikkelend toekomstbeeld en je krijgt een interessant debat. Het zet aan tot actie. Daar, in pretopia, bloeit creativiteit en ontstaat innovatie.
De polarisering neemt toe in de samenleving. Links versus rechts. Heimatdenken versus kosmopolitisme. Natuur versus wetenschap. Door creatief te denken over de toekomst ontstijgen we die tegenstellingen en doorbreken we ideologische grenzen. Er ontstaat iets nieuws dat ons inspireert en verbindt.
S: Mogen we jouw boek lezen als een toekomstvoorspelling?
Stefaan: Voorspellingen horen thuis op de kermis. Noem het liever een toekomstverkennend boek. Wij kunnen de toekomst niet voorspellen, maar er ons wel een voorstelling van maken. Dat is het doel van mijn boek.
Ik kan intussen een kast vullen met boeken die onze huidige problemen analyseren. Maar ik wil met mijn verhaal oplossingen aanreiken. Concrete, pragmatische voorbeelden die aanzetten tot handelen. Een pretopia is geen utopie, want utopieën zijn onhaalbaar, en ook geen dystopie, want radicaal positief in plaats van angstaanjagend.
S: Jouw boek is inderdaad opvallend optimistisch. Is het dan geen vijf voor twaalf?
Stefaan: Het is vijf na twaalf! Daarover hoeven we niet te discussiëren, dat is ten overvloede wetenschappelijk bewezen. Nu is het belangrijk om de klimaatcrash te verzachten en airbags te installeren. Maar alarmisme is contraproductief. Het verlamt, terwijl we net actie nodig hebben. Ik wil niet vertrekken vanuit een heden dat niet deugt, maar vanuit een ideaal eindpunt. Een stip aan de horizon waar we naartoe werken, en dat onze collectieve verbeelding stimuleert.
S: Jouw boek is inderdaad opvallend optimistisch. Is het dan geen vijf voor twaalf?
Stefaan: Het is vijf na twaalf! Daarover hoeven we niet te discussiëren, dat is ten overvloede wetenschappelijk bewezen. Nu is het belangrijk om de klimaatcrash te verzachten en airbags te installeren. Maar alarmisme is contraproductief. Het verlamt, terwijl we net actie nodig hebben. Ik wil niet vertrekken vanuit een heden dat niet deugt, maar vanuit een ideaal eindpunt. Een stip aan de horizon waar we naartoe werken, en dat onze collectieve verbeelding stimuleert.
Ondernemerschap is de motor van verandering. Ondernemers weten hoe ze ideeën kunnen schalen en dromen uit de hobbykamer kunnen halen.
S: Je legt in de ondertitel van je boek de link met het ondernemerschap. Waarom? Zullen ondernemers de wereld redden?
Stefaan: Ondernemerschap is de motor van verandering. Ondernemers weten hoe ze ideeën kunnen schalen en dromen uit de hobbykamer kunnen halen.
Elke ondernemer kan in zijn sector onderzoeken hoe het beter kan, want in elke sector is er ruimte voor groei en verbetering. De circulariteit van onze economie schommelt nog maar rond de 8,6 procent volgens het Circularity Gap Report 2022. Vervuiling is vaak het gevolg van sectoren die slecht georganiseerd zijn, supplychains die achterhaald zijn en twintigste-eeuwse oplossingen die niet meer voldoen voor moderne problemen. Ondernemers hebben de capaciteit om innovatie te schalen en toe te passen in hun domein.
S: Stel dat ik mij als ondernemer graag wil engageren voor duurzaamheid, maar niet goed weet waar ik moet beginnen. Hoe pak ik het aan?
Stefaan: Ik geloof sterk in de design-aanpak. Change by design. Het heeft geen zin om te blijven brainstormen op kantoor. Steek de handen uit de mouwen en ontwikkel fysieke items die je bijvoorbeeld in het bedrijf uitstalt en die je visie op de toekomst zichtbaar en tastbaar maken. Daar kunnen mensen op reageren en uit die opwaartse spiraal en dat samenspel ontstaat innovatie. We moeten niet wachten tot een idee perfect is. We moeten gewoon beginnen.
De angst om nog niet perfect te zijn weerhoudt bedrijven om te communiceren over de duurzame initiatieven die ze al namen. Maar we moeten net onze kwetsbaarheid durven tonen en over onze uitdagingen spreken. Pas dan kunnen we elkaar de hand reiken en samen aan oplossingen werken.
S: Je gelooft sterk in samenwerkingsverbanden tussen bedrijven om de wereld vooruit te helpen. Zijn er bij ons al goede voorbeelden te vinden?
Stefaan: Verandering realiseer je nooit alleen, maar door je te verbinden met gelijkgestemden. Vele kleine bedrijven kunnen zich tot één machtige, grote alliantie smeden gedreven door hetzelfde ideaal. Zo’n coalition of the willing brengt verandering tot stand over de grenzen van sectoren heen. Een concreet Vlaams voorbeeld is de Blauwe Cluster. Die verenigt 178 organisaties die zich op de zee richten. Het gaat om bedrijven als Siemens en Colruyt en universiteiten die onderzoeken hoe we onze vervuilende, landverslindende economie op duurzame wijze naar de zee kunnen verplaatsen. Daaruit komen boeiende initiatieven voort zoals boerderijen op zee, het telen van zeewier of windmolenparken voor de kust.
S: Je gelooft sterk in samenwerkingsverbanden tussen bedrijven om de wereld vooruit te helpen. Zijn er bij ons al goede voorbeelden te vinden?
Stefaan: Verandering realiseer je nooit alleen, maar door je te verbinden met gelijkgestemden. Vele kleine bedrijven kunnen zich tot één machtige, grote alliantie smeden gedreven door hetzelfde ideaal. Zo’n coalition of the willing brengt verandering tot stand over de grenzen van sectoren heen. Een concreet Vlaams voorbeeld is de Blauwe Cluster. Die verenigt 178 organisaties die zich op de zee richten. Het gaat om bedrijven als Siemens en Colruyt en universiteiten die onderzoeken hoe we onze vervuilende, landverslindende economie op duurzame wijze naar de zee kunnen verplaatsen. Daaruit komen boeiende initiatieven voort zoals boerderijen op zee, het telen van zeewier of windmolenparken voor de kust.
S: Je spreekt over de ‘transformative twenties’ in je boek. Het moet nu gebeuren?
Stefaan: Voor corona predikten wij, duurzaamheidsdenkers, vooral voor de eigen kerk en de koplopers van toen. Nu zie je dat de volgers aan zet zijn, die versneld een inhaalmanoeuvre uitvoeren. Het is bemoedigend dat duurzaamheid nu geen trend of marketingidee is, maar een principe wordt. De verandering wordt tastbaar.
S: De voorbeelden uit je boek spelen zich vooral af in steden. Hoe komt dat?
Stefaan: Slechts 3 procent van de aarde is verstedelijkt, maar steden zijn goed voor 80% van de economie en de helft van alle consumptie. Tachtig procent van het afval ontstaat in de steden en de helft van de grondstoffen wordt er verbruikt. De maatschappelijke transities zijn bijgevolg het snelst zichtbaar in steden, in de mensentuin waar we dichtbij elkaar leven. Daarom zijn steden zo boeiend, al hervormt nu ook het buitengebied radicaal, met name in land- en tuinbouw. De meest boeiende voorbeelden liggen vlak voor onze neus. Ik krab me in de haren als ik een vliegtuig met ondernemers op innovatiereis naar Amerika zie vertrekken, terwijl er bij ons zoveel te ontdekken valt. Denk maar aan Vegan Valley en Gelderse landelijke gemeenten als Holten en Ochten. Onder de vleugels van de universiteit van Wageningen en FrieslandCampina hebben tachtig bedrijven zich toegelegd op de transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten. Daar gebeurt het.
Ik geloof sterk in de design-aanpak. Change by design. Steek de handen uit de mouwen en ontwikkel fysieke items die je visie op de toekomst zichtbaar en tastbaar maken.
S: Er staan veel meer Nederlandse voorbeelden in je boek dan Vlaamse. Heb je daar een verklaring voor?
Stefaan: Nederlanders hebben een idee, zoeken sponsors en gaan aan de slag. Zij maken dingen sneller zichtbaar en verzinnen er meteen een goed verhaal bij. Een Vlaming wacht een haalbaarheidsstudie af, vraagt overheidssubsidies aan en slaat aan het vergaderen. Ik trek het op flessen, maar dat verschil in mentaliteit is er. Die mentaliteit is al voelbaar in de schoolbanken. Terwijl je in Vlaanderen vooral moet stilzitten en luisteren in de klas, ontwikkel je in Nederland veel sneller spreekvaardigheid en durf. Dat effect zie je in het ondernemerschap.
S: Er staan veel meer Nederlandse voorbeelden in je boek dan Vlaamse. Heb je daar een verklaring voor?
Stefaan: Nederlanders hebben een idee, zoeken sponsors en gaan aan de slag. Zij maken dingen sneller zichtbaar en verzinnen er meteen een goed verhaal bij. Een Vlaming wacht een haalbaarheidsstudie af, vraagt overheidssubsidies aan en slaat aan het vergaderen. Ik trek het op flessen, maar dat verschil in mentaliteit is er. Die mentaliteit is al voelbaar in de schoolbanken. Terwijl je in Vlaanderen vooral moet stilzitten en luisteren in de klas, ontwikkel je in Nederland veel sneller spreekvaardigheid en durf. Dat effect zie je in het ondernemerschap.
S: Welke spelers zullen volgens jou succesvol zijn in de toekomst?
Stefaan: Bedrijven die verliefd worden op een probleem in plaats van op een oplossing. We moeten niet langer zoeken naar het gat in de markt, maar naar het gat in de samenleving. De toekomst is aan de ondernemers die zich laten leiden door een doel en een missie, maar die zich niet laten verleiden tot één oplossing. Je moet hoger mikken. Neem het voorbeeld van de Vegetarische Slager. Die man wilde mensen overtuigen om plantaardig te eten. Stel dat hij één sojaburger had ontwikkeld en daarmee tevreden was geweest, dan had hij nooit het imperium uitgebouwd dat nu verkocht is aan Unilever. Je moet durven dromen én de hand reiken aan anderen om het samen waar te maken. Genereus zijn en je kennisdelen, ook dat is belangrijk.
S: Dat klinkt als Think big en excel together - twee van onze kernwaarden bij Gumption! Welke rol zie je weggelegd voor technologie in de verduurzaming?
Stefaan: Onze hedendaagse technologische kennis is cruciaal in de transitie. Big data, 5G en AI zijn essentieel. Veel onduurzaamheid is het gevolg van dingen die slecht georganiseerd zijn. Een kwart van ons aardoppervlak is ijs, woestijn of dood akkerland. Crowther Lab aan de universiteit van Zürich onderzoekt bijvoorbeeld samen met Google en NASA hoe we dit kunnen veranderen met technologie.
ICT heeft het kantoorleven veranderd en vele niches overhoopgezet. Van het kopen van kleren tot het boeken van een reis. Die disruptie gaan we ook zien in de landbouw. Stel dat we erin zouden slagen plantaardiger te gaan eten, dankzij kweekvlees ontwikkeld in labo’s dankzij technologie. Dan kunnen we de 80% van het aardoppervlak die nu ingenomen wordt door landbouw teruggeven aan de natuur. Dat is allemaal nog zoveel spannender dan naar Mars te vliegen.
Wie is Stefaan Vandist?
Met een achtergrond in sales (bij Compaq Computers) en marketing (bij Duval Guillaume) koos Stefaan Vandist er vijftien jaar geleden voor om zijn eigen pad op te gaan en ondernemer te worden. Met zijn bedrijf Switchrs focust hij op toekomstverkenning en duurzame innovatie. Stefaan treedt geregeld op als gastspreker, onder meer tijdens OM Conference, Bloovi Entrepreneurs Summit, RetailDetail Night en Unizo’s Topseminar.
Wie is Stefaan Vandist?
Met een achtergrond in sales (bij Compaq Computers) en marketing (bij Duval Guillaume) koos Stefaan Vandist er vijftien jaar geleden voor om zijn eigen pad op te gaan en ondernemer te worden. Met zijn bedrijf Switchrs focust hij op toekomstverkenning en duurzame innovatie. Stefaan treedt geregeld op als gastspreker, onder meer tijdens OM Conference, Bloovi Entrepreneurs Summit, RetailDetail Night en Unizo’s Topseminar.
Over het boek
Pretopia, 33 inspirerende toekomstscenario’s voor duurzame ondernemers. Stefaan verzamelde obsessief de goede voorbeelden die de afgelopen jaren op zijn weg kwamen. Het is een mix van ambitieuze internationale projecten en initiatieven van kleine spelers om de hoek. “Er zijn zoveel oplossingen, ze zijn te weinig bekend”, zegt Stefaan. “Inspireren is mijn doel. Door de toekomst op te delen in scenario’s, wordt ze weer behapbaar. Mijn droom is dat mensen na het lezen van mijn boek zeggen: ‘Verdorie, hiermee ga ik aan de slag.’”
Over het boek
Pretopia, 33 inspirerende toekomstscenario’s voor duurzame ondernemers. Stefaan verzamelde obsessief de goede voorbeelden die de afgelopen jaren op zijn weg kwamen. Het is een mix van ambitieuze internationale projecten en initiatieven van kleine spelers om de hoek. “Er zijn zoveel oplossingen, ze zijn te weinig bekend”, zegt Stefaan. “Inspireren is mijn doel. Door de toekomst op te delen in scenario’s, wordt ze weer behapbaar. Mijn droom is dat mensen na het lezen van mijn boek zeggen: ‘Verdorie, hiermee ga ik aan de slag.’”
Liever een hardcopy? Bestel nu uw gratis magazine